1637 yılında ilk İngiliz tüccarlar Guangzhou ve Makau ya ulaşmaları ile birlikte, Çin vatandaşları İngilizce ile tanışmışlar. O gün bu gündür Çinliler, kulaktan kulağa öğrenmiş oldukları İngilizce’yi geliştirerek Çingilişçe yi yaratmışlar. Çingilişçe neye mi benziyor, gramer yapıdan uzak, anlamsız bir dil aslında. Bugün Google da İngilizce’den Türkçe’ye yaptığınız çevirilerde nasıl anlamsız kelimeler ve cümle yapıları ortaya çıkıyorsa, Çinglişte bu benziyor diyebiliriz. Ben Çin’deyken önce Google çevirisi gibi gelmişti, ama park yerlerinde, umumi yerlerde bir Çince, bir de Çinglişçe yazılar var. Yazının asılı olan yerde biraz kafa yorup gözlerinizi kısıp, bir Çinli gibi düşünürseniz, yazının ne anlama geldiğini bulabilirsiniz. Çinglişçe ciddi bir dil, dalga geçmek değil niyetimiz.
Ancak yine uydurma bir dil var ki, bununla dalga geçmeyi bırakın, karşılaştığım zaman utançtan başımı eğiyorum. Bu dilin adı da Turgliş, yani Türkçe’den uydurma İngilizce. Nerede mi gördüm, her yerde var ki ! Şöyle biraz dikkatle bakın, tabii turistik bölgelerde bununla daha sıkça karşılaşacaksınız. Pamukkale’de bir gözlemeci, ve önünde kocaman bir tabela, bu tabelanınan üzerinde “Panceka” yazıyor. İşte bu Turgliş için mükemmel bir örnek. Yine gözlerimi kıstım ve bunun ne anlama geldiğini düşündüm ve sonunda buldum. Panceka Gözleme demek ! Ama Panceka adı nereden geliyor ? Onuda düşündüm ve daha kolayca buldum. Elbette “Pancake”, yani aslında gözleme ile bir alakası yok. Gözleme, Gözleme’dir kardeşim, neden böyle bir anlatıma ihtiyaç duyduğumuzu anlamam mümkün değil. Yine yurtdışında gurbetçilerimizin bistrolarına baktığımda artık menülerde, “Döner” ile birlikte “Şvarma” gibi birçok farklı yemek türleri yer almakta. Ancak birde “Turkish Pizza” var menülerde. Neden “Pizza” nın şöhretine sığınma ihtiyacı hissetmiş bizim Lahmacunumuz ? Pamukkale gibi turistik yerlerde de kocaman “Turkish Pizza” yazıyor heryerde. Bu bildiğin “Lahmacun” işte, ama biz ne sattığımızı yabancıya onun anlayacağı şekilde anlatacağız ya ! Bu örnekleri uzatmam mümkün. Peki bunu benim dışımda gören yok mu ? Elbette gören, ve benim gibi turistler nezdinde yüzlerce “utanç” verici Turgliş ifadelerle karşılaşanlar var, ama bunu bizim görmemiz neyi değiştiriyor veya değiştirecek ? Asıl görmesi gerekenler görmüyorsa, zaten yapacak birşey yok ve biz ne desek boş. Kahrolmaktan başka çaremiz yok maalesef. Buradan bizim Turglişçilerimize duyurulur.
Sağlık ve neşe dolu bir hafta diliyorum.
İsa Dal